Fransada ali təhsil çoxəsrlik tarixə malikdir. Bu ölkənin ali təhsil müəssisələri sabitliyi və təhsilin keyfiyyəti ilə seçilir. Xarici tələbələrin qəbulu da qədim ənənələrdəndir və bu gün Fransa təhsil sisteminin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Statistikaya əsasən, Fransada ali təhsil alan hər onuncu tələbə əcnəbidir və bu rəqəm ildən-ilə artır. Ümumilikdə, Fransa dünyanın ən çox xarici tələbə qəbul edən üçüncü ölkəsidir.
Fransa universitetləri ixtisasların müxtəlifliyi ilə tanınır. Burada elə bir sahə yoxdur ki, keyfiyyətli təhsil almaq mümkün olmasın. Fransada təhsil alan gənclər istər mühəndislik, istər idarəetmə, siyasət, incəsənət, istərsə də humanitar sahələrdə geniş karyera imkanları əldə edirlər.
Fransada təhsil almağın əsas üstünlüklərindən biri dövlət universitetlərində təhsilin əlçatan olmasıdır. Təhsil haqqı demək olar ki, pulsuzdur – illik cəmi 500 avrodan başlayır. Eyni zamanda tələbələr nəqliyyat, muzeylərə giriş və digər xidmətlər üçün endirimlərdən faydalana bilirlər. Yəni Fransa keyfiyyətli ali təhsili tələbələr üçün ciddi maliyyə yükü yaratmadan əlçatan edir.
Bu yazıda Fransada xarici tələbələr üçün təhsilin əsas məqamları – universitet seçimi, qəbul prosesi, maliyyələşdirmə və tələbə dəstəyi, eləcə də uğurlu təhsil üçün ümumi tövsiyələr haqqında məlumat ala bilərsiniz.
Fransa təhsil sistemi Boloniya sisteminə uyğunlaşdırılsa da, bəzi özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. Məsələn, ikiillik təhsil proqramı hələ də qalmaqdadır – bu ixtisaslı mütəxəssis diplomu ilə nəticələnir. Digər mərhələlər isə Avropa standartlarına tam uyğun şəkildə aşağıdakı kimidir:
Bakalavriat – 3 il davam edir; Magistratura – 2 il davam edir; MBA proqramları – təxminən 1,5 il davam edir; Doktorantura – 3 il davam edir.
Əksər bakalavr proqramları fransız dilində keçirilir, magistr səviyyəsində isə ingilis dilində proqramların sayı artsa da, hələlik kifayət qədər deyil. Sənəd qəbulu müddətləri dəyişkəndir: adətən 15 yanvara qədər davam edir. Şəxsi müraciətlər üçün bu müddət 31 yanvaradək uzadıla bilər və yalnız istisna hallarda 15 martadək davam edir.
Fransada təhsil almaq üçün ilk addım hansı növ təhsil almaq istədiyinizə qərar verməkdir. Fransada ali təhsil bir neçə müxtəlif formada təqdim olunur və bunlara bakalavr dərəcələri də daxildir. Ən geniş yayılmış seçimlər bunlardır:
Universitetlər hüquq, psixologiya, tibb, ədəbiyyat və incəsənət kimi sahələrdə təhsil almaq istəyən tələbələr üçün uyğun seçimdir. Təbii ki, bəziləri digərlərindən daha məşhurdur (məsələn, Sorbonna Universiteti) və hər birinin öz ixtisas sahələri var. Fransa hökuməti universitet təhsilini subsidiyalaşdırdığı üçün təhsil haqqı çox aşağıdır. 2024/25-ci tədris ili üçün bakalavr dərəcəsi üçün illik ödəniş:
Aİ (Avropa İttifaqı) vətəndaşları üçün 175 avro Aİ-dən kənar ölkələrin vətəndaşları üçün 2,850 avro
Bu qiymətlər Fransa administrasiyası tərəfindən müəyyən edilmiş standart tariflərdir. Əlavə ödənişlər ola bilər, lakin ümumilikdə yüksək keyfiyyətli təhsil üçün xərclər aşağıdır.
Bu elit özəl məktəblər adətən mühəndislik, biznes və idarəetmə sahələrinə yönəlib. Onlar dövlət universitetləri ilə müqayisədə daha yüksək təhsil haqqına malikdir və həm fransız, həm də beynəlxalq tələbələr üçün olduqca rəqabətlidir. Məşhur nümunələrə siyasət və ictimai məsələlər üzrə ixtisaslaşan Sciences Po və ölkənin aparıcı idarəetmə məktəbi olan INSEAD daxildir. Lakin bu prestijli təhsil baha başa gəlir: beynəlxalq tələbələr üçün təhsil haqqı illik 18,000 avroya qədər çata bilər.
Bu ikiillik proqramlar tələbələri (o cümlədən xarici tələbələri) Grandes Écoles üçün qəbul imtahanlarına hazırlaşdırır. Bu proqramlar orta məktəblə bakalavr arasında bir körpü rolunu oynayır və çox intensiv ola bilər. Tələbələr seçmək istədikləri Grande École növünə görə hazırlıq istiqamətini seçirlər — bu elm, ədəbiyyat və ya iqtisadiyyat ola bilər. Bu proqramları bitirdikdə diplom verilmir, lakin tələbə elit ali məktəblərə qəbul üçün güclü mövqeyə sahib olur. Təhsil haqqı adətən illik 2,000 avro təşkil edir. Bundan əlavə, bir universitetə də qeydiyyatdan keçmək və onun üçün də illik 175 avro ödəmək lazımdır.
Buraya kino, jurnalistika, memarlıq, moda, kulinariya və dil məktəbləri daxildir. Bu ixtisaslaşmış məktəblərin hər birinin özünəməxsus qəbul şərtləri və ödəniş planı var.
Fransada təhsil almaq üçün ilk addım dil sertifikatı əldə etməkdir. Sertifikatlar 2 il müddətində keçərlidir, buna görə də əvvəlcədən hazırlaşmaq vacibdir. İmtahanlar adətən təyin olunan tarixdən bir ay əvvəl qeydiyyatla keçirilir. Əgər tələb olunan səviyyəni keçə bilməsəniz, yenidən cəhd edə bilərsiniz. Hər bir dil imtahanının dəyəri təxminən 100 avrodur.
Əgər fransız dili biliyiniz kifayət etmirsə, Fransada yerləşən universitetlərdə hazırlıq kurslarına yazıla bilərsiniz – bu cür proqramlar bir çox təhsil müəssisələrində mövcuddur.
DALF sertifikatını əldə etdikdən sonra Təhsil Nazirliyindən müvafiq sənədləri almaq (təxminən 2 həftə çəkir), onları tərcümə və apostil etdirmək (ən azı 1 həftə), daha sonra isə notarial qaydada təsdiqlətmək lazımdır.
Bütün sənədləri topladıqdan sonra Études en France platforması vasitəsilə seçdiyiniz universitetə müraciət edirsiniz. Qəbul təsdiqləndikdən sonra konsulluğa müraciət edərək D tipli tələbə vizası alırsınız.
Fransada universitetə qəbul üçün 11 və ya 12 illik orta təhsili bitirmiş şəxslər müraciət edə bilər. Minimum qəbul yaşı 18-dir. Əgər tələbə bu yaş həddinə çatmayıbsa, qəbul imkanları barədə universitetlə məsləhətləşmək lazımdır.
Əsas seçim meyarları aşağıdakılardır:
Yüksək orta bal;
Fransız dili biliyi (minimum B2 səviyyəsində – DELF və ya C1 – DALF sertifikatı).
Dil biliyini təsdiqləmək üçün istənilən beynəlxalq sertifikat təqdim oluna bilər. Fransada universitetə qəbulun üstünlüklərindən biri də qəbul imtahanlarının olmamasıdır, bu da prosesin daha asan keçməsini təmin edir.
Fransada təhsil almaq üçün ilk addımlar kursunu seçmək və müraciət etməkdir. Tələbə vizası almaq üçün əvvəlcə təhsil müəssisəsinə qəbul olmalısınız. Yəni qəbul olmadan ölkəyə köçmək mümkün deyil.
Aİ vətəndaşları üçün bu proses fransız tələbələrlə eynidir. Lakin digər beynəlxalq tələbələr üçün proses bir qədər fərqlidir. Böyük Britaniya və ABŞ daxil olmaqla 69 ölkənin vətəndaşları “Etudes en France” prosedurunu izləməlidirlər.
Bu sistemin rəsmi saytı olan Etudes en France bütün mərhələləri izah edir. Ümumiyyətlə bu şəkildə aparılır:
İxtisasınızı və müraciət etmək istədiyiniz 2-3 təhsil müəssisəsini seçin. Qəbul şərtlərini yoxlayın. Fransada universitet proqramına qəbul üçün dil bilikləri və əvvəlki təhsil nəticələri tələb oluna bilər. Aşağıdakı sənədləri toplayın:
Müraciət forması Campus France icazəsi (yeni tələbələr bunu DAP (Demande d'Admission Préalable) vasitəsilə alırlar) Pasportun surəti və əlavə pasport ölçülü şəkillər Orta məktəb nəticələri Motivasiya məktubu və ya esse (universitet tələb edərsə) İngilis və ya fransız dili biliklərini sübut edən sənəd Doğum şəhadətnaməsi (hər zaman lazım olmaya bilər) Təhsil dövründə özünüzü maliyyə cəhətdən təmin edə biləcəyinizə dair sübut
1.Müraciətinizi Campus France saytından göndərin. Adətən eyni vaxtda 3 universitetə qədər müraciət etmək mümkündür. 2.Qəbul məktubunu gözləyin. 3.Tələbə vizasını əldə edin (bu barədə növbəti bölmədə məlumat verilir). 4.Fransaya köçməyə hazırlaşın!
Fransadakı ali təhsil müəssisələrinin əksəriyyəti ödənişlidir və yüksək rəqabət mövcuddur – bir yerə 6–12 namizəd düşə bilər. Elit universitetlər mürəkkəb imtahan prosedurları tətbiq edir və yalnız ən güclülər qəbul edilir.
Bu universitetlər dövlət və özəl qurumlar tərəfindən maliyyələşdirilir və yüksək ixtisaslı kadrlar yetişdirirlər. Belə universitetlərin məzunları adətən işlə təminatda problem yaşamırlar. Dövlət təqaüdü alan tələbələr isə məzun olduqdan sonra 7–10 il ərzində dövlət sektorunda işləməyə məcbur ola bilərlər.
Bununla belə, demək olar ki, bütün Fransa universitetlərində ödənişsiz təhsil imkanı mövcuddur. Bu halda tələbə yalnız 400–800 avro arası dövlət rüsumu ödəyir, qalan xərclər dövlət tərəfindən qarşılanır. Əgər bakalavr səviyyəsində yaxşı nəticələr göstərsəniz, magistratura üçün dövlət təqaüdünə müraciət edə bilərsiniz.
Əcnəbi tələbələr üçün ən yaxşı seçim – mövcud bakalavr diplomu ilə dövlət universitetinə qəbul olmaqdır. Bu, prestijli magistr proqramlarına keçidi asanlaşdırır və əlavə imkanlar yaradır.
Aİ vətəndaşı deyilsinizsə və ya viza azadlığından faydalanmırsınızsa, Fransada təhsil almaq üçün tələbə vizası almalısınız. Viza ehtiyacınızı Fransanın rəsmi hökumət saytında yoxlaya bilərsiniz.
Viza növləri aşağıdakılardır:
3 aydan az kurslar üçün qısamüddətli viza 3–6 ay arası kurslar üçün uzunmüddətli viza (əlavə şərtlər olmadan) 6 aydan çox kurslar üçün VLS-TS tələbə vizası, bu viza yaşayış icazəsi kimi işləyir və 1 il qüvvədə olur
Əgər Fransada uzunmüddətli təhsil planlaşdırırsınızsa, VLS-TS tələbə vizası sizə uyğun olan variantdır. Bu viza digər turist vizalarından aşağıdakı üstünlüklərlə fərqlənir:
Həftədə 20 saata qədər işləyə bilərsiniz Hökumətdən kirayə dəstəyi ala bilərsiniz 1 ildən sonra çoxillik yaşayış icazəsi üçün müraciət edə bilərsiniz Təhsil bitdikdən sonra işə girərək bu vizanı tam yaşayış icazəsinə çevirmək asandır
VLS-TS tələbə vizası üçün aşağıdakı şərtlər var:
18 yaşdan yuxarı olmalısınız Kurs seçmisinizsə və qəbul olmusunuzsa, bunu sübut etməlisiniz Proses bir qədər vaxt aparır, səyahətdən ən azı 3 ay əvvəl müraciətə başlamaq tövsiyə olunur
Nəticə: Fransada təhsil almaq həm maraqlı, həm də perspektivli bir təcrübədir. Lakin qəbul, maliyyələşmə və yeni ölkəyə uyğunlaşma proseslərini diqqətlə planlaşdırmaq vacibdir. Doğru addımları izləməklə və yerli mədəniyyəti öyrənməklə siz həm keyfiyyətli təhsil ala, həm də unudulmaz tələbə həyatı yaşaya bilərsiniz.
