Biotexnologiya — biologiya və texnologiyanın birləşdiyi, canlı orqanizmlər və biomolekullar vasitəsilə məhsul və xidmətlər yaratmağa yönəlmiş multidissiplinar elmdir. Sadə dillə desək, bu sahə elmi yeniliklərlə insan həyatını yaxşılaşdırmağa xidmət edir.
Bu ixtisasın tətbiq sahələri çoxşaxəlidir: tibb, əczaçılıq, kənd təsərrüfatı, ətraf mühitin qorunması, gen mühəndisliyi, biotibbi cihazlar və s. Biotexnologiya müasir dövrdə səhiyyədən tutmuş ərzaq sənayesinədək bir çox sahədə inqilabi dəyişikliklərə səbəb olub.
Biotexnologiya üzrə təhsil alan tələbələrə həm təməl bioloji biliklər, həm də texniki laboratoriya bacarıqları öyrədilir. Əsas fənlər bunlardır:
Hüceyrə və molekulyar biologiya Genetika və gen mühəndisliyi Biokimya və mikrobiologiya Bioproses mühəndisliyi və bioinformatika Əczaçılıq biotexnologiyası Ətraf mühit və kənd təsərrüfatı biotexnologiyası
Əlavə olaraq, tələbələr real laboratoriya işləri, tədqiqat metodologiyası və texnoloji cihazlarla işləmə təcrübəsi qazanırlar.
Əgər sən:
Biologiya və kimya fənlərinə maraqlısansa, Tədqiqat aparmaqdan zövq alırsansa, Texnologiyaya və yeniliyə açıq düşüncəyə maliksənsə, Laboratoriya şəraitində işləməyi sevirsənsə, Gələcəkdə tibb, əczaçılıq və ya kənd təsərrüfatında innovativ işlər görmək istəyirsənsə,
biotexnologiya ixtisası sənin üçün uyğun seçim ola bilər.
Biotexnologiya məzunları bir çox sektorda çalışa bilirlər:
Tibbi və əczaçılıq şirkətlərində: dərman hazırlanması, klinik tədqiqatlar Ərzaq sənayesində: GMO məhsullar, fermentasiya texnologiyaları Ətraf mühit agentliklərində: su və torpaq təmizləmə texnologiyaları Tədqiqat institutlarında: genetik analiz, molekulyar təhlil Kənd təsərrüfatı texnologiyaları: məhsuldarlığın artırılması, xəstəliklərə davamlı bitkilər Akademik sahədə: elmi işçi, müəllim və ya laboratoriya rəhbəri kimi
Biotexnologiya sahəsi hələ tam doyma nöqtəsinə çatmadığı üçün yeni istiqamətlər daim yaranır (məsələn, sintetik biologiya və bioinformatika).
Hazırda Azərbaycanda biotexnologiya üzrə təhsil daha çox biologiya və kimya yönümlü fakültələrdə həyata keçirilir. Bəzi universitetlərdə ayrıca proqramlar da mövcuddur:
Bakı Dövlət Universiteti (BDU) – Biologiya fakültəsi çərçivəsində tədris olunur Azərbaycan Tibb Universiteti (ATU) – tədqiqat yönümlü imkanlar Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti (ADAU) – kənd təsərrüfatı və ətraf mühit üzrə təlim Azərbaycan Texniki Universiteti – mühəndislik yönümlü yanaşma
Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycanda hələ laboratoriya imkanları və sənaye bağlantıları məhduddur. Bu səbəbdən xaricdə təhsil getdikcə daha çox tələbə üçün cəlbedici olur.
Xaricdə biotexnologiya sahəsində təhsil almağın bir sıra üstünlükləri var:
Güclü laboratoriya və tədqiqat imkanları Real şirkət və universitet əməkdaşlıqları (Pfizer, Bayer, Roche və s.) İxtisaslaşma sahələrinin bolluğu (Bioinformatika, Sintetik Biologiya, Gen terapiyası) Təcrübə proqramları və iş imkanları Multidissiplinar təhsil: biologiya + texnologiya + mühəndislik
Xüsusilə Almaniya, Niderland, İsveç, ABŞ və Avstraliya bu sahədə qabaqcıl ölkələr hesab olunur.
Biotexnologiya ixtisası tələbələrə həm elmi, həm texnoloji, həm də analitik bacarıqlar qazandırır:
Tədqiqat planlama və icra Lab avadanlıqları ilə işləmə (PCR, spektrofotometr, fermentasiya aparatları və s.) Data təhlili və statistik proqramlardan istifadə (R, SPSS, BioPython) Yazılı və şifahi elmi təqdimat bacarıqları Problemlərin elmi üsulla həlli və innovasiya yanaşması
Bu bacarıqlar həm akademiyada, həm də sənayedə çox yüksək dəyərləndirilir.
Biotexnologiya üzrə magistr təhsilində aşağıdakı istiqamətlərə ixtisaslaşmaq mümkündür:
Əczaçılıq və klinik biotexnologiya Kənd təsərrüfatı və bitki biotexnologiyası Ətraf mühit və biotəmizlik texnologiyaları Bioinformatika və genetik məlumatların təhlili Sintetik biologiya və sistem biologiyası
Bu sahələr üzrə xarici universitetlərdə təhsil almaq sənaye yönümlü layihələrdə iştirak və işə qəbul baxımından çox faydalıdır.
Yeni məzunlar: 700 – 1000 AZN Təcrübəli tədqiqatçılar və laboratoriya rəhbərləri: 1500 – 2500+ AZN Əczaçılıq və özəl şirkətlərdə çalışan mütəxəssislər: 2000 – 3500 AZN
Ölkə
Orta illik maaş (USD)
ABŞ
70,000 – 100,000
Almaniya
55,000 – 80,000
İsveçrə
80,000 – 120,000
Hollandiya
50,000 – 75,000
Böyük Britaniya
45,000 – 70,000
Bioinformatika və genetik mühəndislik üzrə ixtisaslaşanlar daha yüksək maaşla işə başlayır.
Biotexnologiya ixtisası yalnız gələcəyin sahəsi deyil — indinin də ən kritik və strateji sahələrindən biridir. İstər pandemiya dövründə vaksin yaradılması, istərsə də ərzaq təhlükəsizliyi və ətraf mühitin qorunması — hamısında biotexnoloqların əli var.
Əgər sən də elm, texnologiya və insanlığa faydalı olmaq arasında körpü qurmaq istəyirsənsə, bu sahə sənlikdir. Və bu yolda sənə daha geniş imkanlar, güclü laboratoriyalar və qlobal karyera vəd edən ilk addım xaricdə biotexnologiya təhsili almaqdır.
