Arxeologiya qədim insan mədəniyyətini, yaşayışını, həyat tərzini və cəmiyyətlərin inkişafını maddi qalıqlar vasitəsilə öyrənən elmdir. Bu sahə yalnız tarixi hadisələri deyil, həm də insanların gündəlik həyatını, adət-ənənələrini, inanc sistemlərini anlamağa kömək edir.
Arxeoloq isə bu qədim izləri araşdıran, qazıntılar aparan, tapıntıları elmi baxımdan təhlil edən mütəxəssisdir. Sadə dillə desək, arxeoloq keçmişin “detektivi”dir.
Arxeoloqların işi yalnız “torpaq qazmaq”la məhdudlaşmır. Onlar həm sahədə, həm də laboratoriyada müxtəlif fəaliyyətlər həyata keçirirlər:
Arxeoloji qazıntı işləri aparmaq Qədim qalıqları, keramika, silah, məişət əşyalarını araşdırmaq Tarixi dövrlərin dəqiq təsnifatını vermək Tapıntıları laborator analizlərdən keçirmək Muzeylərdə və tədqiqat mərkəzlərində elmi işlər aparmaq Mədəni irsin qorunması və bərpası ilə məşğul olmaq
Arxeoloq olmaq üçün universitetlərdə Tarix və ya Arxeologiya və Etnoqrafiya ixtisasları üzrə təhsil almaq lazımdır. Azərbaycanda bu sahəni təklif edən əsas universitetlər:
Bakı Dövlət Universiteti (BDU) – Tarix fakültəsi Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası ilə əməkdaşlıq çərçivəsində magistr və doktorantura proqramları Regionlarda fəaliyyət göstərən bəzi universitetlərdə isə məhdud şəkildə kurslar mövcuddur.
Xaricdə isə xüsusilə İtaliya, Türkiyə, Almaniya, Yunanıstan, Misir və İngiltərə arxeologiya üzrə zəngin təhsil imkanları ilə seçilir.
Arxeoloq olmaq yalnız akademik biliklə kifayətlənmir. Bu peşəyə yiyələnmək üçün aşağıdakı bacarıqlar çox önəmlidir:
Səbir və diqqət – Qazıntılar uzun müddət çəkə bilər. Analitik düşüncə – Tapıntılardan nəticə çıxarmaq bacarığı. Fiziki dözümlülük – Çətin şəraitdə işləmə bacarığı. Komanda işi – Qazıntılar zamanı müxtəlif mütəxəssislərlə birgə işləmək. Texnologiyalara maraq – Son illər arxeologiyada 3D skanerlər, dronlar, GPS və digər cihazlardan geniş istifadə olunur.
Arxeoloqların iş imkanları yalnız universitetlərlə məhdudlaşmır. Onlar:
Muzeylərdə və mədəniyyət mərkəzlərində Dövlət arxeoloji ekspedisiyalarında Beynəlxalq tədqiqat layihələrində UNESCO və digər mədəni irs təşkilatlarında Turizm və mədəniyyət sahəsində fəaliyyət göstərə bilərlər.
Arxeoloqların gəliri ölkədən və işlədiyi sahədən asılı olaraq dəyişir.
Ölkə
Orta illik maaş
Azərbaycan
6000 – 12,000 AZN
Türkiyə
120,000 – 180,000 TL
Almaniya
35,000 – 50,000 EUR
İngiltərə
28,000 – 40,000 GBP
ABŞ
45,000 – 70,000 USD
Bəzi insanlar arxeologiyanı “köhnəlmiş” elm hesab etsələr də, əslində bu sahə daim aktuallığını qoruyur. Çünki hər yeni tapıntı bəşər tarixini yenidən yazmaq gücünə malikdir.
Gələcəkdə arxeoloqların işini daha da maraqlı edən əsas istiqamətlər:
Dron texnologiyası ilə qazıntıların xəritələnməsi 3D modelləşdirmə ilə qədim şəhərlərin virtual bərpası Genetik analizlər vasitəsilə qədim insanların həyatının öyrənilməsi Beynəlxalq ekspedisiyalar – müxtəlif ölkələrdə elmi əməkdaşlıq
Bu peşəni seçən insanlar yalnız tarix öyrənmir, həm də insanlığın kim olduğunu, necə inkişaf etdiyini, hansı səhvlər və uğurlarla bu günə gəldiyini öyrənirlər.
Əgər siz tarixə maraqlı, səbirli, araşdırmaçı və macəra sevərsinizsə, arxeoloq olmaq sizin üçün ideal seçim ola bilər. Xaricdə arxeologiya təhsili almaq isə sizə həm beynəlxalq ekspedisiyalarda iştirak, həm də daha geniş karyera imkanları qazandıra bilər. Bunun üçün bizə yazmağınız kifayətdir.
